Tarixi Unutmayaq.

Bunlara baxanda adamı dəhşəd ağuşuna alır. Mən deyerdim ki, Xocalı faciəsi dünyanın ən böyük terror hadisəsidir. Amma nədənsə dunya buna qarşı biganədi...

Azerbaycan Respublikası 1918-ci il mayın 28-de yaradılıb.
Son iki yüz ilde Azerbaycanda inzibati-erazi bölgüsünün yer adlarının nece deyişmesi dinamikası bu yazıda aydın görünür. İmperiyaların siyası meqsedleri namine ele bir qarışıqlıq yaradılıb ki, tarixi esl adları tapmaq üçün az qala rebus hell etmek lazım gelir...
Azerbaycan Rusiyaya birleşdikden sonra Azerbaycan xanlıqları 6 eyalete (Bakı, Quba, Şeki, Şirvan, Qarabağ, Talış), 2 daireye (Yelizavetpol, Car-Balaken) ve 2 distansiyaya (Qazax, Şemşedin) bölündü.
1 yanvar 1841-ci ilden Zaqafqaziyada inzibati islahat qanununa müvafiq olaraq (10.04.1840) region Gürcü - İmeretin quberniyasına (Merkezi Tiflis) ve paytaxtı Şamaxı olmaqla Kaspi (Xezer) vilayetine bolündü. Kaspi vilayetine Şamaxı, Şuşa, Nuxa, Lenkeran, Bakı, Quba, Derbend qezaları daxil idi.
Azerbaycanın Yelizavetpol (Qazax ve Şemşedin qezaları daxil olmaqla), Balaken (kecmiş Car Balaken dairesi) ve Naxçıvan (Ordubad dairesi ile birlikde) Gürcü-İmeretin quberniyasının terkibine daxil oldu. 1846-ci ilde Zaqafqaziya Tiflis, Kutaisi, Şamaxı ve Derbend quberniyalarına bölündü. Şamaxı quberniyasına Şamaxı, Şuşa, Nuxa, Bakı ve Lenkeran qezaları daxil idi. Quba qezası Derbend quberniyasının terkibine daxil oldu, Yelizavetpol qezası ise Tiflis quberniyasında qaldi. Yeniden Car-Balaken ayrı daire kimi yarandı. 1850-ci ilde yaranmiş İrevan quberniyasının terkibinde Naxcivan ve Ordubad qezaları yarandı.
Şamaxı zelzelesi ile elaqedar olaraq (1859) quberniya merkezi Bakıya köcdü ve adı deyişilerek Bakı quberniyası adlandı. 1860-cı ildDerbend quberniyası legv olundu. Quba qezası Bakı quberniyasının terkibine daxil olundu. Car-Balaken dairesi Zaqatala dairesine çevrildi. 1868-ci ilde Yelizavetpol quberniyası yarandı. Yelizavetpol quberniyasına: Qazax, Nuxa, Şuşa, Zengezur qezaları daxil idi. Bakı quberniyasına 6 qeza (Bakı, Quba, Lenkeran, Şamaxı, Göycay ve Cavad) daxil idi.
1870-ci ildeİrean quberniyasının tekibindeyei Şeur-Deee qeası yarandı. 1874-cu ildeNuxa qeasının ceub hisseinde Ere qeası ayrıldi. 1 iyul 1883-cü ildeCerayil veCavanşir qzaları yarandı. 28 iyun 1918-ci ildeZaqatala quberniyası, 30 avqust 1918-ci ild Yelizavetpol quberniyası Gecequberniyası adlandırıldı. 1918-20-ci illedeAzrbaycan Demokratik Respublikası dövründeölkeBakı, GeceveZaqatala quberniyalarına bölündü. Bununla birlikdeGecequberniyasının tekibinde müveqei Qarabağ general qubernatorlugu yarandı. Onun tekibineŞuşa, Cavanşir, Zegeur veQaryagin qeaları daxil oldu. Axirıncı 30 avqust 1918-ci ildeCerayil qeasına çevrildi.
Bakı quberniyasına Bakı, Göyçay, Cavad, Quba, Lekean, Şamaxı qeaları, Gecequberniyasına Ere, Gece Qazax, Nuxa qeaları daxil edildi. Zaqatala quberniyası qea bölgüsünemalik deyildi. Ona Car, Balaken , Muxax, Almalı, Qax saheli daxil idi. 1919-cu ildeQazax qeasından Tovuz qeası ayrıldi, ceub-qedeiseQubadlı qeası yarandı. 22 aprel 1920-ci ildeGeceqeasından Şamxor qeası ayrıldi. Sovet hakimiyyei qurulduqdan sonra Bakı veGecequberniyaları lev olundu, Zaqatala dairei Zaqatala qeasına çevrildi. Ere veCavad qeaları Agdaş veSalyan adlandırıldı. 1921-ci ilde azerycan SSR-de17 qea (Agdaş, Bakı, Göyçay, Gece Ceyil-Qaryagin, Tovuz, Qazax, Zaqatala, Quba, Lekean, Nuxa, Salyan, Şuşa, Şamaxı, Şamxor, Qubadlı, Zegeur) yaranır, 1922-ci ildeZegeur qeası lev edilir veQubadlı, Cavanşir ve amxor qeaları yaranır. Naxçıvan vilayein Şeur-Deee veNaxçıvan qeaları yaranır. 1923-cu ildeDağlıq Qarabağ Muxtar vilayei yaranır. Cavanşir, Qubadlı, Şuşa veTovuz ezaları leğv edilir, yei Agdam veKürdüstan qeaları yaranır. Naxçıvan vilayetinde her iki qeza leğv edilir. Bu deyişiklikler neticesinde respublikanin terkibine 15 qeza, Naxçıvan vilayeti ve Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayeti daxil oldu. Qezalar (Agdam, Agdaş, Bakı, Gence, Göyçay, Cebrayil, Zaqatala, Qazax, Kürdüstan, Quba, Lenkeran, Nuxa, Salyan, Şamxor, Şamaxı).
Azerbaycan Merkezi İcraiyye Komitesinin 9 fevral 1924-cu il qerarı ile Naxçıvan vilayeti Naxçıvan Muxtar Respublikasına çevrilir. 1926-ci ilde qezaları möhkemletmek meqsedi ile Şamxor ve Agdaş qezaları leğv edildi. Sovetlerin VI Ümumazerbaycan qurultayının (8 aprel 1929-cu il) qerarı ile respublika erazisinde daireler yarandı (Bakı, Quba, Lenkeran, Şirvan, Gence, Qarabağ, Zaqatala - Nuxa, Mugan). Azerbaycan Mezi Icraiyye Komitesinin 25 yanvar 1930-cu il qerarı ile Zaqatala ve Nuxa daireleri yeniden yaradıldı ve Qarabağ dairesinin terkibinden ayrılani müsteqil Kürdüstan dairesi yarandı.
1930-cu ilde Azerbaycan SSR-de 10 daire Bakı, Gence, Zaqatala, Qarabağ (Agdam), Quba, Kürdüstan, Lenkeran, Muğan (Salyan), Nuxa, Şirvan (Göycay) mövcud idi. Azerbaycan Merkezi İcraiyye Komitesinin ve Xalq Komissarları Sovetinin 30 avqust qerarı il respublika erazisi 63 rayona bölünmüşdür. 1931-ci ilin fevralında bez rayonlar leğv olunur veyenileri yaranır, bununla elaqedar olaraq onların sayı 47-ye enır. Hacıkend, eliabad, Ağsu, Göynük, Cüxurabad, Qarameryem, Qarasu, Qubadlı, Mereze, Terter ve Xezri rayonları leğv edilir. Hil, Gence, İsmayillı, Nuxa ve Şaumyan rayonları yaranır. 1931-ci ilin oktyabrında Petropavlovsk kendi Sabirabad şeheri adlanır.
1933-cu ilin martında yeniden Qubadlı rayonu, 1934-cü ilin yanvarında Terter, 5 fevral 1935-ci ilde Yevlax ve Zerdab rayonları yaranır. 1937-ci ilde respublika rayonları şebekesi Azerbaycan SSR Konstitusiyasında qanunla möhkemlendirilir. 1938-1939-cu illerde Azerbaycanin inzibati-erazi bölgüsünde esas deyişiklikler oldu. 1938-ci ilin iyulunda Qaradonlu rayonu İmişli rayonu, Hil - Qusar, Zuvand - Lerik, Bilesuvar- Puşkin, Nerimanov - Xanlar, Veryadüz - Yardımlı adlandırıldı. 1938-ci ilde Annino kendi Şamxor şeheri, Goranboy kendi Qasım İsmayilov qesebesi, Yelendorf kendi Xanlar şeheri, Zubovka kendi eli Bayramlı şeheri adlandırıldı.1939-cu ilin yanvarında Ağstafa, Qazımemmed, Xıllı, Ucar rayonları yarandı. 1939-cu ilin sentyabrında Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayetinin Dizak ve Corabert rayonları Hadrut ve Mardakeert rayonları adlandırıldı. 1939-cu ilin noyabrında Jdanov ve Ismayillı rayonları yarandı. 1939-cu ilde Haciqabul şeheri Qazimemmed adlandırıldı. 1940-ci ilin yanvar-fevral aylarında Siyezen ve Neftçala rayonları yaranır. 1943-cu ilin oktyabrında Mereze, Xaldan ve Xudat rayonları yaranır. 1949-cu ilin yanvarında Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ebrequnis rayonu leğv edilir. 1949-cu ilin avqustunda Terter rayonu Mir Beşir rayonu adlanır. 22 noyabr 1949-cu ilde Sumqayıt, 4 fevral 1954-cu ilde Mingeçevir şeherleri yarandı. 1954-cu ilin yanvarında Samux rayonu leğv edildi. 1956-ci ilin aprelinde Destefur rayonu Daşkesen rayonu adlandırıldı. 1956-ci ilin dekabrında Xızı, 1959-cu ilin sentyabrında Mereze rayonları leğv olunur. 1959-cu ilin aprelinde Qaryagin rayonu Füzuli rayonu adlandirılır.
Azerbaycan SSR Ali Soveti Reyaet Heyetinin 4 dekabr 1959-cu il fermanı ile Agstafa, Qazimemmed, Qonaqkend, Mereze, Neftçala, Sefereliyev, Siyezen, Xudat rayonları leğv edilir. Azerbaycan SSR Ali Soveti Reyaset Heyetinin 4 yanvar 1963-cu il fermanı ile Agcabedi, eli Bayramlı, Ağsu, Balaken, Daşkend, Cebrayil, Deveçi, Yevlax, Jdanov, Zerdab, Qax, Qubadlı, Qutqaşen, Mir-Beşir, Nuxa, Puşkin, Saatlı, Tovuz, Xaçmaz rayonları, Naxçıvan MSSR-de Ordubad ve Şahbuz rayonları, DQMV-de Şuşa rayonu leğv edilir. Lakin artıq 1 ilden sonra 1964-cu ilin iyulunda Cebrayil, Qasım İsmayilov, Qubadlı, Puşkin rayonları, 1965-ci ilin yanvarında ise 1963-cu ilde leğv edilmiş bütün rayonlar berpa olunur. 1967-ci ilin iyulunda Astraxanbazar rayonu Celilabad, 1968-ci ilin sentyabrında Nuxa rayonu Şeki rayonu adlandırılır.
Azerbaycan SSR Ali Soveti Reyaset Heyetinin 15 may 1978-ci il fermanı ile DQMV-nin Stepanakert rayonu esgeran rayonu, 23 oktyabr 1978-ci il fermanı ile Naxçıvan Muxtar Respublikasının Naxçıvan rayonu Babek rayonu adlandırıldı. Muasir inzibati-erazi bölgüsü 1978-ci ilde qebul edilmiş Azerbaycan Respublikasının Konstitusiyası ilemöhkemlendirılmişdir. Azerbaycan Respublikası Ali Sovetinin 18 may 1990-ci il tarixli qerarı ile Agstafa, Qobustan, Xızı, Hacıqabul, Samux, Siyezen rayonları yaradildi. 1991-ci il fevralın 7-de Şaumyan (kend) rayonu leğv edildi ve Goranboy (sabiq Qasim İsmayilov) rayonu ile birleşdirildi. Mir Beşir - Terter, Şamxor ise Şemkir adlandırıldı.
Azerbaycan Respublikası Prezidentinin 26 noyabr 1991-ci il qanununa göre Stepanakert, Mardakert, Martuni rayonlarının tarixi adları qaytarılaraq Stepanakert - Xankendi, Mardakrt - Agdere, Martuni - Xocavend adlandırılmışdır. esgeran ve Hadrut rayonları leğv edilmiş, Xocalı şeheri merkz olmaqla Xocalı rayonu yaradılmış, leğv edilmiş esgeran rayonunun erazisi Xocalı rayonunun terkibine, Hadrut rayonunun erazisi ise Xocavend rayonunun terkibine verilmişdir. Xankendi ve Şuşa şeherleri respublika tabeli şeherlerin, Agdere Xocalı ve Şuşa rayonları respublika tabeli rayonların sırasına daxil edilmişdir.

Əlbətdə tarixini unudan, millətini danan kəs insan deyil. daha doğrusu o kəslərdə vicdan deyilən şey olmaz. Tango sizin yazdıqlarınızı oxudum. Bəli tariximiz göstərir ki, xalqımız olmazın əzablarını çəkib. Bizlərdə bir Azəri gəncləri kimi öz tariximizi qoruyub saxlamalı onu nəsillərdən nəsillərə ötürməliyik.

Salam eziz milletimiz.Mene Gence sheheri haqda melumat lazimdir xususende gence sheherinden kocmush ve Turkiyede yerleshmish insanlar barede.bunun ucun hara muraciet edeceyimi bilmirem xahish edirem melumati olan varsa mene yazsin.Adresim amina197878@mail.ru.
Evvelveden teshekkur edirem:)

Admin qardaş tarixi yalnız yazılarda və sözlərdə yaşadan bir millət məğlubdur. Bizsə istər xocalını istərsə də Qarabağı yalnız pafoslu sözlərdə, qəmli şeirlərdə yaşadırıq. Deyirəm bəlkə danəşmaqdan işə keçək?

Çox sağ olun ki, mövzu ətrafında müzakirə aparmaqdan çəkinmirsiniz. Bəli yazmaqla, danışmaqla biz demək olar ki, heç nə etmirik ancaq bu o, demək deyil ki, biz Vətən üçün nəsə edə bilmərik. Bilirsiz məhz elə bu "Nəsələr" bizi çaş baş salır. Əziz dost bu forumda müzakirə aparmaqda məqsədimiz odur ki, biz "Nəsələri" cavablandıra bilək. Deyirsiz hərəkət edək sizcə nə edə bilərik?

Admin qardaş, Vətəni şimala, cənuba böməməklə,həmvətənlərimizi naxçıvanlı, talış, yeraz adlandırmamaqla, öz hüquqlarımızın tapdanılmasına yol verməməklə. Nəsələrin cavabıə çoxdur, sadəcə əməl edən yoxdur.

Sitat :

türk qļ/b> Nəsələrin cavabıə çoxdur, sadəcə əməl edən yoxdur.

Siz bilirsiniz ki, tək əldən səs çıxmır. Sizə elə gəlmirmi ki, sadəcə forumda və yaxud hər hansı bir yerdə Vətən, Azərbaycan haqqında müsbət müzakirədə müəyyən yerdə Vətən üçün nəsə deməkdir. Bəli bir çox nəsələr var ki, onların heç birinə nə əməl edən nədə heç yanından keçmək istəyən yoxdur. Bəlkə siz və biz sadəcə bir neçə gənc əlimizdə Azərbaycanımızın müqəddəs, üç rəngli bayrağını başımızın üstünə qaldırıb, Ya Qarabağ, ya ölüm şüarı ilə Azadlıq meydanında nümayişə çıxaq sizcə biz bununla nəsə edə bilərik. Vallah heç nə əldə edə bilmərik. Niyəsini ozünüz bilirsiniz. O, dəqiqə bizə müxalifət yada təxribatçı qrup adı verəllər. Su başdan bulanır gənc dost.

salam uşaqlar. nəsə sizdən səs-səmir çıxmır. mən burda yax idim. ama forumdakı müzakirəni harda qoyub getmişdimsə orda da qalıb.niyə bellə passivsiniz.
O ki qaldı teymur bəyin mənə dediklərinə.Teymur bəy mən də sizinlə razıyam.Amma ən azı onu yaddan çıxartmayaq ki hər kəs öz filirlərində arzularında və əməllərində bir az vətənə məhəbbət göstərmiş olsa sizin dediyiniz bütün məsələlər həll olunacaq.O ki qaldı meydandakı mitinqdə tutulmağımıza ondan qorxma.Çünki meydanlarda ölmək bizim üçün şərəf olardı.

Salam dostlar bilirsiniz biz gencler bir olsaq cox shey elde ede bilerik. Ancaq aciq etiraf edim ki, men bu gun ki genclerimizde birlik gormurem biri nala vurur biri mixa. Mence biz neyise mubahise yox muzakire etsek bizim ucun daha semereli olar.

Hec tarixi unutmaq olar?

Salam Hormetli forum ishtirakcilari
Once bir Azerbaycanli kimi Sizi bu forumda gormeyime cox shadam
Bir terefdende bu forumunMiDeo MGTMnin adindan yaranmasina cox shadam.
uzun iller Azerbaycan gencleri ucun calishmishiq. Azerbaycanin tarixi onun nesilerden nesilere oturulen temiz saf adet enenelerini yashatmishq.
Kimlerinse tarixi unudub en vaib anlarda shenlig edende biz shehidlerimizin mezari uzerinde dizlerimizi yere qoyub onlarin mezarlarin eli aciq butun suyun icinde temizlemishik.
Kimlerse bu gun her hansisa bi tarixi hadisenin 3-4 gun onceden qeyd edib snki bashlarindan etdikleri bir vaxtda biz son qepiyimizi yigib eklil duzeldib yenede tarixi abidenin qarshisina yigilisharaq hemin gunu qeyd etmishik.
Men peshma deyilem ki Azerbaycanda dogulmusham. Ve men Azerbaycanin iller once kecdiyi yollu fexirle bashimi yuksek tutaraq nesilden nesile otururem.

Bu movzu bu gunku gun cox yarali bir noqtemizdir. Uzun illerdiki miDeo MGTM kimi ve ya her birimiz ayri ayriliqda bu istiqametde ubarize apaririq. Ancaq tehsufler olsun ki, helede bu movzu tam shekilde hell olunmayib.

Men hazirda Bakida yashayiram. Belkede aranizda Bakida yashayanda var ve ya Bakiya gelib gedeninizde var. meni bu sheherde en cox heyrete salan bu sherenin bir cox gencleridir. bir daha vurgulayiram hamisi yox ancaq boyuk ekseriyyeti.
Bu gencler neinki oz olkelerinin tarixini hettda dunenki tarixi bir hadisedende xeberleri yoxdur ve ya xebardar olmaq istemirler.
Bunlarin bezileri "AVROPA STANDARTLARINA" uygun genclerdir. Onlar cun Azerbaycandan cox Amerika, ingiltere, fransa, Almaniya kimi bir cox olkeler daha maralidir. Hettda bu olkelerin tarixini ezber bilenleride var anca Azerbaycan haqqda sorucanda eshi ne bilim ey kecmishde ne olub deye cavab verirler. Kimlerse uzur isteyirem sizin her birinizden bu olkenin dashina torpagina soyur, kimlerse oxudugu mektebe doguldugu shere soyur. En maraqlisi ise bu olkenin ehalisin bir cox heyvanlara benzedri uste;ikde arsiz arsiz guya ozleri muasirmish kimi azerbaycanlari TUPOY deye adlandirirlar.
Ele insnlara ras geldikde men en birici bir sual verirem - BES SENIN ATAN, ANAN, BACIN , QARDASHIN BU XALQDAN DEYILLERMI? BES SEN OZUN BU TORPAGIN USTUNDE GEZMEMISENMI OMRUN BOYU HELE DOGMALARINI DEMIREM? BES SEN OZUN DOGMALARIN EYRETINI CEKDIKLERIN BU TORPAGIN SUYUNDAN ICMEYIBLERIMI VE YA ICMIRLERIM BU GUNDE? SENIN BU SOYUSHLERIN DEMELI ONLARADA AIDRIDE?

Bax bele bu menim gorduklerim ve heyatimda rsa geldiklerim......

Shahnaz yazıb:

Bəzilərimiz düşünürük ki, tarix unudulmaz.Unudanlar indi həddindən artıq çoxdu.
Ama biz artıq tarixi yoxx "tarixi unutmaq olmaz" sözünü unutmamağa çalışırıq...

Behbudov yazıb:

BES SENIN ATAN, ANAN, BACIN , QARDASHIN BU XALQDAN DEYILLERMI? BES SEN OZUN BU TORPAGIN USTUNDE GEZMEMISENMI OMRUN BOYU HELE DOGMALARINI DEMIREM? BES SEN OZUN DOGMALARIN EYRETINI CEKDIKLERIN BU TORPAGIN SUYUNDAN ICMEYIBLERIMI VE YA ICMIRLERIM BU GUNDE? SENIN BU SOYUSHLERIN DEMELI ONLARADA AIDRIDE?

Salam siz cox maraqli meqamlara toxunmusunuz, beli etiraf etmeliyik ki, aramizda milliliyini danan genclerimiz var. Men de Azerbaycan ovladi olduguma ve Azerbaycanda dogulduguma gore fexr edirem. Menim damarlarimda azerbaycanli qani axir. Siz qeyd etmisiniz ki, bezi gencler tariximizi bilmirler, sizce buna gore gunahi yalniz hemin gencdemi gormeliyik. Sizce terbiye burda rol oynamirmi?
Men Azerbaycanimi sevirem Men Azerbaycan qiziyam ve bununla qurur duyuram. Yashasin menim xalqim.

Tarixi unutmaq olar hec?

unutanlar var... hemde milyonlarca :-)